Οι αναγνώστες

Οι αναγνώστες
"Τα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής μας". Franz Kafka

Παρασκευή 4 Σεπτεμβρίου 2015

Ισλανδική σάγκα: Burial Rites


   Οι Ισλανδοί έχουν πλούσια και μακραίωνη προφορική λογοτεχνική παράδοση. Οι ισλανδικές saga είναι θρύλοι του 10ου και 11ου αιώνα (Εποχή των Saga), στα αρχαία σκανδιναβικά. Η σύνθεσή τους ανάγεται κυρίως στον 13ο και 14ο αιώνα και έχουν ιστορικό περιεχόμενο - καταγράφουν γεγονότα και γενεαλογίες των πρώτων κατοίκων της Ισλανδίας.



Με την αφήγηση ιστοριών οι Νορβηγοί άποικοι της "Παγωμένης Χώρας" και οι απόγονοί τους κατάφεραν να διατηρήσουν το ηθικό τους και τις αξίες τους σε μια αφιλόξενη χώρα, μέσα σε κακουχίες, φτώχεια και σκοτεινούς χειμώνες. Οι επικές αφηγήσεις των Ισλανδών συνδυάζουν το ηρωικό στοιχείο με την τραγικότητα και είναι βαθύτατα ανθρώπινες ή, όπως το θέτουν οι εκδότες του βιβλίου The Sagas of Icelanders (Penguin Classics), "as epic as Homer, as deep in tragedy as Sophocles, as engagingly human as Shakespeare".

   Το βιβλίο της Χάννα Κεντ, Έθιμα Ταφής, είναι μια saga θανάτου και απελπισμένου έρωτα - στην ουσία μια saga ζωής. Μέσα από το φόντο της καθημερινότητας αναδύεται σαν κεντρικό μοτίβο το καίριο ερώτημα: ποιος σκότωσε ποιον; Η μάγισσα και φόνισσα Άγκνες τον θεραπευτή Νάταν; Ο κυκλοθυμικός και μοχθηρός Νάταν (Shatan) την αγνή και ευάλωτη κοπέλα; Οι άνθρωποι του Θεού τον λόγο Του;



Η πλοκή του μυθιστορήματος δένεται σταδιακά σαν το ρυάκι που αργοκυλάει μέχρι που ενώνεται με τον χείμαρρο ή σαν μια επικολυρική μουσική σύνθεση με πολυφωνική εκτέλεση. Το σχεδόν δωρικό ύφος των ομιλητών και οι λιτοί διάλογοι για το επικείμενο τέλος μού θύμισαν μπαλλάντα θανάτου (Masters of War του Bob Dylan), ενώ η δύναμη με την οποία η ηρωίδα διεκδικεί την υστεροφημία της ανακαλεί στη μνήμη μου αγαπημένες μπαλλάντες έρωτα και χωρισμού (όπως οι Where the Wild Roses Grow - N. Cave & K. Minogue ή Back to Black - Amy Whinehouse).

Πίσω από το δράμα των κεντρικών ηρώων, οι αληθινοί πρωταγωνιστές είναι οι απλοί καθημερινοί ήρωες της ζωής, για τους οποίους η σωτηρία είναι η υποταγή στη μοίρα και η δική τους αλήθεια δεν έχει τελικά και τόση σημασία (σημ.: κάτι ανάλογο συναντήσαμε στις αναγνώσεις μας και στις Μπαλάντες του σκόρδου του Μο Γιαν - σαφώς με εντελώς διαφορετικό στόχο).

οἵη περ φύλλων γενεή, τοίη δὲ καὶ ἀνδρῶν.
φύλλα τὰ μέν τ᾽ ἄνεμος χαμάδις χέει, ἄλλα δέ θ᾽ ὕλη
τηλεθόωσα φύει, ἔαρος δ᾽ ἐπιγίγνεται ὥρη·
ὣς ἀνδρῶν γενεὴ ἡ μὲν φύει ἡ δ᾽ ἀπολήγει.
                                          Όμηρος Ζ 146-9