Οι αναγνώστες

Οι αναγνώστες
"Τα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής μας". Franz Kafka

Κυριακή 15 Οκτωβρίου 2017

Οι σκέψεις και οι παρατηρήσεις του Δημήτρη για τα Φιλοσοφικά Εγκλήματα ...

Philip Kerr, «Φιλοσοφικά Εγκλήματα»
(σκέψεις – παρατηρήσεις)

Γενικώς, τα «Φιλοσοφικά Εγκλήματα» ήταν ένα ενδιαφέρον και ευχάριστο ανάγνωσμα. Είναι το πρώτο βιβλίο του συγγραφέα που διάβασα και από το μικρό (για την έκταση του έργου του) αυτό δείγμα, η εντύπωσή μου είναι θετική γι’ αυτόν. Πέραν της αναγνωστικής ευχαρίστησης, το κείμενο μου πρόσφερε απλόχερα αφορμές για το αγαπημένο μου επιτήδευμα και ενασχόληση στον τομέα των παρατηρήσεων, της γκρίνιας και της καλοπροαίρετης χλεύης.
Το μυθιστόρημα είχε την πρόθεση να αυτοπροσδιοριστεί με την ευρεία έννοια ως αστυνομικό, φιλοσοφικό, τεχνο – θρίλερ του κοντινού μέλλοντος. Ο τίτλος του πρωτότυπου είναι Α philosophical investigation κατά το έργο Philosophical investigations του Βίτγκενσταϊν και μεταφράστηκε στο παράδοξο Φιλοσοφικά Εγκλήματα. Το λογοπαίγνιο χάνεται στη μετάφραση, αλλά, πώς αλλιώς θα μπορούσε να μεταφραστεί ώστε να αναδεικνύεται και ο χαρακτήρας της αστυνομικής έρευνας;
            Η μεταφράστρια Ιλάειρα Διονυσοπούλου έλαβε το Βραβείο για την Μεταφρασμένη Λογοτεχνική Φράση της Χρονιάς 2015 του Literature.gr  για τη μετάφραση της φράσης του παρόντος έργου: «Πάντοτε τους πυροβολώ στο κεφάλι, και όχι για να βεβαιωθώ απλώς και μόνο ότι έγινε η δουλειά. Αλλά επειδή από το κεφάλι, το δικό τους και το δικό μου, ξεκίνησαν όλα τα προβλήματα: τα δικά τους και τα δικά μου.» Για τη μετάφραση, εκτός από μερικά επουσιώδη λαθάκια ύφους και ένα λάθος άγνοιας που θα αναφέρουμε παρακάτω, έχουμε καλά λόγια να πούμε. Στα πολύ θετικά συγκαταλέγουμε τις πολύτιμες και διαφωτιστικές σημειώσεις της στο τέλoς της σελίδας (επιτέλους). Θα προτιμούσαμε, βεβαίως, η μεταφράστρια να απέφευγε την ευκολία της περίφρασης και να επέλεγε την ελευθεριότητα αναζήτησης της μονολεκτικής ακρίβειας σπάνιων ή και εξεζητημένων λέξεων.
Σίγουρα δεν έχουμε να κάνουμε με ένα συνηθισμένο αστυνομικό μυθιστόρημα και είναι ομολογουμένως δύσκολο το εγχείρημα του συγγραφέα να προσδώσει επίφαση φιλοσοφικής λογικής σε μια διαταραγμένη προσωπικότητα, τέτοια ώστε να «δικαιολογείται» η ανθρωποκτονία για το λεγόμενο κοινό καλό. Κατανοώ τη δυσκολία, αλλά μάλλον δεν πείστηκα. Διακρίνω ένα άγχος να δοθεί ένας πνευματικός αέρας στην ιστορία, όμως η εντυπωσιακή παράθεση αποσπασμάτων τόσο του Βίτγκενσταϊν όσο και άλλων λαμπρών αστέρων του πνεύματος θαρρώ ότι μερικές φορές είναι αποσπασματική, ενίοτε κραυγαλέα και τραβηγμένη και άλλοτε μοιάζει με επίδειξη γνώσεων. Για να είμαστε δίκαιοι, φαίνεται ότι ο Κερ διαθέτει ποιοτικό όγκο γνώσεων γύρω από φιλοσοφικά, λογοτεχνικά και γενικά θεωρητικά θέματα, όμως υστερεί προφανώς σε τεχνολογικά  θέματα, όπως θα δούμε και παρακάτω.
   Είναι γνωστή η ευαισθησία των μελλοντολογικών κειμένων στον χρόνο. Το βιβλίο πρωτοεκδόθηκε το 1992 και ο αφηγηματικός χρόνος ανήκει στο έτος 2013. Έτσι έχουμε την προφανή ευχέρεια να κρίνουμε τις «προβλέψεις» του Kerr για τη «σύγχρονη» εποχή, οι οποίες κατά το μάλλον ή ήττον αποτυγχάνουν, ενίοτε παταγωδώς, προς τέρψιν του χαιρέκακου αναγνώστη. Είναι ασφαλέστερο κάποιος να τοποθετήσει στο απώτερο ή απώτατο μέλλον τη μυθοπλασία του, όταν μάλλον και ο πλέον κορακοζώητος αναγνώστης δε θα ζει για να κρίνει.  
Αλλά, η επικριτική ματιά προς τον συγγραφέα με τις θεωρητικές σπουδές πέραν της έξης δεν ενέχει στοιχεία κακεντρέχειας. Εδώ, γίγαντες συγγραφείς και προφήτες της χρυσής εποχής της επιστημονικής φαντασίας απέτυχαν να προβλέψουν τη σιωπηλή(;) επανάσταση της κινητής τηλεφωνίας και της επίπεδης οθόνης!
Οι δύο κύριοι και ανταγωνιστικοί χαρακτήρες, είναι η εβραϊκής καταγωγής αστυνομικός και ο αυστριακής καταγωγής κατά συρροή δολοφόνος. Είναι αντιπαρατιθέμενοι, ανταγωνιστικοί και συνδέονται από αμοιβαία εκτίμηση. Έχω δει ωστόσο και πιο ολοκληρωμένους χαρακτήρες στη μέχρι τούδε αναγνωστική μου εμπειρία. Παρατηρούμε επίσης, ότι στα κεφάλαια όπου περιγράφεται η έρευνα της Τζέικ χρησιμοποιείται  τριτοπρόσωπη γραφή, ενώ οι σκέψεις και η δράση του επονομαζόμενου Βίτγκενσταϊν παρατίθενται σε κεφάλαια με πρωτοπρόσωπη υπό μορφή ημερολογίου γραφή.
Ο νοσταλγός συγγραφέας αποτίει, επίσης, φόρο τιμής και στο νουάρ σύμπαν της αστυνομικής λογοτεχνίας. Εξ ου, στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, έχουμε τη στερεότυπη και κλισέ εικόνα της μοναχικής, σκληρής αστυνομικού με την αμφιλεγόμενη σεξουαλικότητα.. Η Τζέικ, μόνη της και μοναχή της, καπνίζει και πίνει (μπέρμπον στο Κεντάκυ) ουίσκι στη μπάρα του μπαρ, απορρίπτοντας μετά βίας και βδελυγμίας τα σπεύδοντα από γενετήσια ενόρμηση αρσενικά.
Ενδιαφέρουσα (και μπροστά από την εποχή της) είναι η αναφορά και περιγραφή του συστήματος προσέγγισης της πραγματικότητας (reality approximation) κατά τα αντίστοιχα σημερινά συστήματα εξομοίωσης, προσομοίωσης, εικονικής και επαυξημένης πραγματικότητας. Μάλιστα ένα από τα σενάρια που βιώνει ο Βίτγκενσταϊν θυμίζει έντονα το σύγχρονο αρρωστημένο game GTA (Grand Theft Auto).   Σε ένα άλλο σενάριο, ο Εστερχάζι πήρε μια γεύση ερωτικής προσέγγισης της  πραγματικότητας με την Τζέικ. Θεώρησε ότι το μόνο που του έλειπε ήταν και μια οσμή. Εντελώς τυχαία έτυχε να ολοκληρώσει το φάσμα των φαντασιώσεών του. Ερέθισε τους οσφρητικούς του κάλυκες, έστω με το τεχνητό άρωμα της κατά φαντασίαν εμμονής του. 
Η γραφή, πέρα από τους εσωτερικούς μονολόγους του Βίτγκενσταϊν, έχει σεναριακή κινηματογραφική δομή, καθώς η οργάνωση των διαλόγων και οι περιγραφές ισοδυναμούν με οδηγίες προς τον σκηνοθέτη. Θα γινόταν μια άριστη ταινία, τώρα ή και στην εποχή που γράφτηκε. Αναρωτιέμαι πώς ένας μετρ σκηνοθέτης της εποχής όπως ο Μπράιαν Ντε Πάλμα, θα χειριζόταν τις σκηνές με τις γυμνές συνεδρίες της Τζέικ με τη θεραπεύτριά της, για να δώσει το απαραίτητο ερωτικό έως και ηδονοβλεπτικό στοιχείο που πρέπει απαραιτήτως να διαθέτει μια επιτυχημένη ταινία. Επί του θέματος και άλλη μια παρατήρηση για την αποτυχία του συγγραφέα να προβλέψει θέματα μόδας: ο κακός ήρωας φαντασιώνεται την ηβική χώρα της αστυνομικίνας και βρίσκεται μακράν του σύγχρονου συρμού της βραζιλιάνικης ευποιίας(;), παρουσιάζοντας την περιοχή απλώς με λίγη ή αυξημένη τριχοφυΐα. Για να ολοκληρώσουμε το θέμα ερωτισμού στο παρόν, αλλά και γενικά σε όλα τα βιβλία του Κερ, ας γίνει γνωστό ότι ο  συγγραφέας έχει λάβει και το μάλλον ανεπιθύμητο Βραβείο Κακού Σεξ, από το Βρετανικό Literary Review για την πιο γλυκανάλατη περιγραφή ερωτικής σκηνής της χρονιάς στο μυθιστόρημά του Gridiron (αναζητήστε το για τη σκηνή και για να  διαπιστώστε τι κάνετε τόσα χρόνια λάθος)!
Ας δούμε και την ακρίβεια κάποιων από τις προβλέψεις του συγγραφέα για το παρόν μέλλον:
Δεν κρίνουμε τις επιπτώσεις εφαρμογής, αλλά η ιδέα προσθήκης στοιχείων DNA στις ταυτότητες είναι κάτι που πρέπει να περιμένουμε στον κόσμο που έρχεται (κάνω πρόβλεψη).
Στα θετικά, η πρόβλεψη της σημασίας των Τομογράφων Εκπομπής Πρωτονίων (PET), οι οποίοι είχαν πρωτοεμφανιστεί την εποχή συγγραφής του βιβλίου.
Μερική επιτυχία είχε η πρόβλεψη για το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα (ευρωπαϊκό δολάριο), τη στιγμή που στην ευρωπαϊκή ένωση της εποχής επικρατούσαν τα λογιστικά εγχειρήματα τύπου «πράσινου ECU». Ο Kerr, μάλιστα, είχε θεωρήσει ότι και η Βρετανία θα εισχωρούσε στη νομισματική ένωση. Η ισοτιμία με το βρετανικό νόμισμα, σε κάθε περίπτωση, είναι αρκετά απαισιόδοξη, δείγμα και της ανάλογης αίσθησης της εποχής για το μέλλον του Ηνωμένου Βασιλείου και όλου του κόσμου γενικά. Όπως και να έχει, μακριά από δικηγόρους για οικονομικές συμβουλές.
Η διάχυτη απαισιοδοξία για το μέλλον της Βρετανίας και της υφηλίου, μάλλον μετατρέπει το μυθιστόρημα σε δυστοπία. Ο δυσώδης και ρυπασμένος Τάμεσης, το νέφος, η ξηρασία – ανομβρία, οι μετανάστες (ένας φόβος από τα παλιά), οι άστεγοι, η εγκληματικότητα, το ποινικό κώμα, η οικονομική δυσπραγία, το διαλυμένο σύστημα υγείας και ένα ζοφερό πολιτικό σκηνικό, όλα αυτά συνηγορούν και συμφωνούν με το συμπέρασμα όπως αναφέρεται ακριβώς στο κείμενο: «ούτε καν έχω διαβάσει το 1984. Ποιο το νόημα; Έχει ξεπεραστεί πια».
Το στοιχείο ελπίδας: οι λύσεις που μπορεί να προσφέρει η τεχνολογία, όπως η έξυπνη λύση για την ανομβρία. Και αυτή είναι το σύστημα κατακόρυφων αγωγών, προφανώς για συλλογή υγρασίας από την ατμόσφαιρα. Μπορούμε να πούμε ότι εδώ έχουμε ένα στοιχείο «διακειμενικότητας» ή καλύτερα ένα σημείο ώσμωσης με το σύμπαν του φανταστικού, αφού η ιδέα συλλογής ατμοσφαιρικής υγρασίας «εφαρμόστηκε» για πρώτη φορά στον περίφημο άνυδρο πλανήτη Τατούιν στην πρώτη χρονικά ταινία «Ο Πόλεμος των Άστρων» του Λούκας.
Επίσης, στον τομέα των υπερτιμημένων προβλέψεων αναφέρεται η ύπαρξη αεροπλάνου F 26 με όπλα λέιζερ. Για το ορατό μέλλον το αεροπλάνο αεροπορικής υπεροχής των ΗΠΑ παραμένει το ολιγάριθμο  F 22, χωρίς όπλα λέιζερ.
Ως προς τη χρήση και τα αποτελέσματα χρήσης φαρμακευτικών και μη ουσιών, ο συγγραφέας, απέχει αρκετά από τα πραγματικά δεδομένα. Μάλλον δεν ζήτησε την επιμέλεια ειδικών επί του θέματος. Π.χ. αναφέρει τη χρήση Βαζοπρεσίνης για τη βελτίωση μνήμης. Μια μικρή έρευνα στο δίκτυο θα πείσει τον αναγνώστη ότι η παραπάνω ουσία δεν είναι η πλέον κατάλληλη για το σκοπό αυτό. Επίσης, υπερβάλλει πολύ στη δοσολογία. Αναφέρεται η χρήση 20 ή και 40 γραμμαρίων ενδοφλέβιας κοκαΐνης. Δεν ξέρω πόση ακριβώς είναι η θανατηφόρα δόση για άνθρωπο (κοντά στα 120 mg ενέσιμης ή 150 mg εισπνεόμενης κοκαΐνης), πάντως 40 γραμμάρια είναι ικανά να σκοτώσουν, αν όχι βροντόσαυρο, τουλάχιστον ελέφαντα. Σε άλλο σημείο αναφέρεται ότι ο αρνητικός ήρωας ως ένας Γαργαντούας των ουσιών, κατά την επίσκεψή του στο οπιοποτείο, καπνίζει 10 με 15 πίπες τη φορά δηλαδή 30 με 40 την εβδομάδα, ενώ γνωρίζει ανθρώπους που καπνίζουν 200 με 300 εβδομαδιαίως! Όπως αντιλαμβάνεται και ο πλέον νηφάλιος αναγνώστης, τα νούμερα έχουν τόση σχέση με την πραγματικότητα όσο και τα Greek Statistics.  
Μια παρανόηση στη μετάφραση συμβαίνει ως εξής: στο κεφάλαιο 3 αναφέρεται το πληροφοριακό σύστημα τζούπιτερ της τηλεφωνικής εταιρίας. Στα κεφάλαια 10, 12, 14, αναφέρεται ένας δορυφόρος Injupitersat στο αγγλικό κείμενο. Αυτά παρέσυραν τη δύσμοιρη μεταφράστρια να παρανοήσει υποθέτοντας ότι το δορυφορικό τηλέφωνο του δολοφόνου: «Συντονίζεται με το δορυφόρο στο Δία». Η ιδέα ενός τηλεπικοινωνιακού δορυφόρου στον πλανήτη Δία αποδεικνύει ογκώδη άγνοια, η οποία βρίσκεται σε συστοιχία με την αντίστοιχη του συγγραφέα σε τεχνολογικά θέματα.  Ο Kerr αναφέρει (επίσης στο κεφάλαιο 14), ότι ο περίφημος δορυφόρος γυρίζει γύρω από τη Γη, αγνοώντας ότι ένας τηλεπικοινωνιακός δορυφόρος είναι γεωστατικός.
Το τέλος του βραδυφλεγούς μυθιστορήματος προσλαμβάνει μια ασυνήθιστη συναισθηματική χροιά, ενώ η κάθαρση δεν έρχεται με τη λύση του μυστηρίου και τη σύλληψη του δράστη, αλλά με την αναγκαστικά επιβαλλόμενη σιωπή.  Η Τζέικ νιώθει για πρώτη φορά τον αέρα της απελευθέρωσης να πνέει μέσα της. Κατά ένα μαγικό τρόπο η σκιά του πατέρα της δεν τη βαραίνει πια αβάσταχτα. Όσο για τη σιωπή, η απαίτηση του συνώνυμου και μεταγενέστερου Βίτγκενσταϊν να του μιλάει η Τζέικ «για πράγματα» έξω από το συρτάρι της ημιαβύσσου του κώματος, εν μέρει αναιρεί τα λεγόμενα του αυθεντικού Βίτγκενσταϊν:  «Ό,τι δεν μπορεί να ειπωθεί πρέπει να παραδίδεται στη σιωπή».






Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Στείλτε το μήνυμά σας...

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.